Speech Crossline monument 16 april 2025 (definitief)

Toespraak burgemeester Jan de Vries bij het Crossline-monument – 16 april 2025

Beste inwoners, beste collega Scholtze, beste overige gasten en in het bijzonder beste leerlingen,

Vorige week kreeg ik een heel bijzonder boek. Het is een prachtig boek met Sliedrechtse verhalen over de Tweede Wereldoorlog. Verhalen van mensen die de oorlog zelf mee hebben gemaakt — of verhalen van hun kinderen, die die verhalen zijn blijven vertellen.

Het raakte me. Niet omdat het ging over beroemde mensen, maar juist omdat het ging over gewone mensen uit Sliedrecht. Mensen zoals jij en ik. Maar wel mensen die in moeilijke tijden iets bijzonders deden. Mensen die in tijden van nood moedig waren.

Vandaag staan we hier bij het Crossline-monument. En dat past precies bij het boek, want dit monument gaat óók over gewone mensen die iets bijzonders deden. Geen superhelden uit strips of films, maar echte mensen. Mensen die ’s nachts in kleine bootjes de rivier overstaken, van Sliedrecht naar Lage Zwaluwe, van het bezette naar het bevrijde Nederland.

Deze Liniecrossers brachten geheime berichten mee, medicijnen, en soms zelfs ook mensen die moesten vluchten. Ze hadden geen wapens. Geen superkrachten. Ze hadden wel een groot hart. En heel veel moed.

Dat blijkt wel uit het verhaal van Kommer Visser. Hij was 22 jaar, werkte gewoon bij een baggerbedrijf, had een verloofde — en toch koos hij ervoor om te vluchten naar het bevrijde Brabant om daar te werken aan de wederopbouw. In het boek staat zijn verhaal van de spannende overtocht.

Op een avond in februari 1945 stapte Kommer in Sliedrecht in een klein bootje, samen met andere jonge mannen en een vrouw. Luister maar naar wat hij later zelf opschreef:

“Er hing een lichte nevel laag over het water, sterren aan de hemel. De maan ging langzaam onder en omstreeks half elf dreef boot nr. 3 stroomafwaarts naar de bevrijding. Nu werd het uitkijken en stil zijn. De mist werd wel dikker, maar de sterren bleven. Nabij de Kop van het Land, het gevaarlijke punt, was de schipper even in de war en geraakte te dicht onder de wal. Dit mocht niet, de boot moest midden op de rivier blijven. Vlak achter boot nr. 3 kwamen er nog twee andere boten, zodat er te veel boten bij elkaar waren. En op hetzelfde moment klonk het onheilspellende “Halt, Halt, Halt” van den Duitsen post over het water. Vanzelfsprekend dekten allen in de boot, behalve de schipper die dapper ‘fullspeed’ doorroeide. Dit was dan ook juist op tijd, want daar vielen de schoten al, maar de kogels floten vrolijk over de boot heen. Ondanks het verbod “Spreken verboden” begon één der vrouwelijke reizigers te roepen en te jammeren. De lange jongeman die een der jongedames naast zich in de boot had liggen, haalde reeds de zakdoek voor de dag om daarmede de mond te snoeren, maar gelukkig, het was niet meer nodig. De stroom nam de boot snel mee en er vielen geen schoten meer. De mist had de boot gered …”

Kun je je dat voorstellen? Je zit in een klein bootje, in het donker, je hoort schoten... en toch ga je door. Liniecrossers waren gewone jongens, die iets buitengewoons deden.

Ik wil jullie iets vragen.

Stel je voor: jij leeft in oorlogstijd. Je ziet iemand die hulp nodig heeft. Misschien is het gevaarlijk om iets te doen. Wat zou jij doen?

Zou jij je verzetten tegen de bezetter. Zou jij anderen durven helpen?

Er is geen goed of fout antwoord — maar denk er eens over na. Want ook nu, vandaag, kun je een verschil maken. Misschien niet op een bootje over het water, maar wél in de klas, op het schoolplein of thuis. Door op te komen voor iemand die alleen staat of geperst wordt. Door eerlijk te zijn, ook als dat moeilijk is. Door te zorgen voor elkaar.

Opstaan voor elkaar. Juist nu is dat belangrijk. Want helaas zijn er ook vandaag nog veel oorlogen. Denk aan de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Of de strijd tussen Israël en Hamas. Er zijn kinderen zoals jullie, die niet in vrijheid kunnen opgroeien. Kinderen die met hun ouders moeten vluchten. Naar Nederland en ook naar Sliedrecht. Door jullie gastvrijheid en vriendschap voelen zij zich hier thuis.

Opstaan voor elkaar is ook nodig omdat we ook in Nederland steeds meer conflicten tussen mensen zien. Op straat en op sociale media maken we elkaar voor van alles uit, is er veel haat en gunnen we elkaar steeds minder vrijheid.

Daarom is het zo belangrijk dat we de verhalen van de Liniecrossers en andere oorlogsverhalen blijven vertellen. Dat we blijven herdenken. Dat we beseffen hoe kostbaar onze vrijheid is. De vrijheid waarvoor de Liniecrossers, andere verzetsstrijders en geallieerde soldaten hun leven op het spel hebben gezet of zelfs hebben gegeven.

Dit boekje waarin het verhaal van Kommer Visser staat, krijgt iedereen deze week thuis. Ik nodig jullie uit om het verhaal van Kommer en alle andere verhalen zelf ook te lezen. En in het Sliedrechts Museum de tentoonstelling '80 jaar vrijheid' te bezoeken en daar de film van de laatste nog levende ooggetuigen te zien.

Al deze Sliedrechtse verhalen van oorlog en bevrijding maken veel indruk op mij. En vast ook op jou. Deze verhalen inspireren mij, om vandaag ook over te steken, om op te staan en om mij uit te spreken voor de vrijheid. Voor de vrijheid van de ander, voor de vrijheid van ons allemaal. Doe jij met mij mee?